درمان لیزری
سال‌ها است که لیزر در درمان بیماری‌های مختلف چشمی کاربرد دارد. نور لیزر که درواقع نوری است که دارای جهت بسیار مشخص، طیف نوری بسیار باریک و انرژی بسیار متمرکز است باکیفیت‌های مختلفی قابل‌تولید است. بسته به نوع نور لیزری، تواتر آن و مدت‌زمان اعمال انرژی نوری، می‌توان اثرهای مختلفی از نور لیزر بر بافت را انتظار داشت. بسته به خصوصیات نور لیزری، می‌توان از آن برای برش زدن بسیار دقیق بافت همچون یک تیغه جراحی بسیار دقیق، گرم کردن و منعقد کردن بافت، سوزاندن بافت، تبخیر کردن و حذف بافت، منفجر کردن بخش‌های کوچکی از بافت یا تحریک واکنش‌های شیمیایی و بیولوژیکی خاص استفاده کرد. عمده درمانهای لیزری چشم، نوعی از جراحی چشم طبقه‌بندی می‌شوند، بااین‌وجود ازآنجاکه این جراحی به روش بسته انجام می‌شود و در اکثر موارد فضای داخل چشم به بیرون باز نمی‌شود، مراقبت‌های پس از درمان لیزری بسیار کمتر از سایر درمانهای جراحی است و بیمار دوره نقاهت کوتاه‌تر و آسان‌تری را تجربه می‌کند. اصلی‌ترین درمانهای لیزری مورداستفاده در چشم‌پزشکی به شرح زیر هستند:
لیزر فمتوسکند (Femtoseconds Laser):
در این نوع لیزر که برای مدت‌زمان بسیار کوتاهی در هر پالس انرژی لیزر با بافت برهمکنش دارد، لیزر قادر به برش زدن بافت به‌صورت بسیار بسیار دقیق است. از لیزر فمتوسکند برای ایجاد برش‌های قرنیه به مقاصد مختلف مانند اصلاح آستیگماتیسم، آماده‌سازی بافت برای پیوند قرنیه و جراحی کاتاراکت و … استفاده می‌شود. همچنین مراحل مختلف جراحی کاتاراکت همچون خرد کردن هسته عدسی را می‌توان با این نوع لیزر انجام داد.
در جراحی لیزیک هم بجای برداشتن لایه سطحی قرنیه با تیغه مکانیکی میکروکراتوم می‌توان این کار را با لیزرفمتوسکند انجام داد که به این جراحی اصطلاحاً فمتولیزیک گفته می‌شود.
لیزر یاگ (Nd:YAG Laser):
این نوع لیزر باعث حذف بخشی از بافت می‌شود. بیشترین کاربرد این نوع لیزر در بیماران مبتلا به آب‌سیاه است. در بیماران مبتلا به آب‌سیاه زاویه بسته با استفاده از این نوع لیزر روزنه بسیار کوچکی در محیط عنبیه ایجاد می‌شود که به آن ایریدوتومی محیطی (PI) گفته می‌شود. به‌این‌ترتیب یک راه فرعی بین اتاقک خلفی و قدامی چشم باز می‌شود که اجازه خروج راحت‌تر مایع و باز شدن نسبی زاویه و کاهش فشار چشم را می‌دهد.
در بیماران مبتلا به آب‌سیاه زاویه باز هم گونه دیگری از این لیزر استفاده می‌شود که در فرایندی موسوم به ترابکولوپلاستی لیزری (LTP) با ایجاد تحریک‌های کانونی در شبکه ترابکولار سلول‌های این ناحیه فعال‌شده و زاویه را بازسازی و مسیر خروج مایع زلالیه را تمیز می‌کنند. ترابکولوپلاستی انجام‌شده با لیزر یاگ تکرارپذیر است و تخریب چندانی در بافت ایجاد نمی‌کند و اصطلاحاً ترابکولوپلاستی لیزری انتخابی (SLT) نامیده می‌شود.
کاربرد دیگر لیزر یاگ در افرادی است که به دنبال جراحی کاتاراکت به‌مرورزمان دچار کدورت کپسول خلفی شده‌اند. با لیزر یاگ می‌توان بخش کدر شده کپسول خلفی را حذف کرد و به‌این‌ترتیب مسیر عبور نور را شفاف کرد و باعث بازیابی دید طبعی شد. به این جراحی لیزری اصطلاحاً کپسولوتومی لیزری (YLC) گفته می‌شود.
لیزر آرگون (Argon Laser):
این نوع لیزر با گرم کردن بافت سبب منعقد شدن پروتئین‌های موجود در بافت و در انرژی‌های بالاتر سبب سوزاندن بافت می‌شود. از این لیزر در بیماران دیابتی برای فوتوکوآگولاسیون لیزری وسیع شبکیه(PRP) یا فوتوکوآگولاسیون ماکولا (MPC) استفاده می‌شود. هدف از این جراحی‌های لیزری از بین بردن بخش‌های دارای اهمیت کمتر برای حفظ گردش خون کافی در بخش‌های مهم و حیاتی شبکیه است. گاهی چندین جلسه درمان برای رسیدن به نتیجه مطلوب ضروری خواهد بود.
از لیزر آرگون در بیماران مبتلا به آب‌سیاه هم استفاده می‌شود. بیماران مبتلا به گلوکوم زاویه بسته در پاره‌ای موارد نیازمند نوعی جراحی لیزری هستند که ایریدوپلاستی لیزری (APLI) نامیده می‌شود و عمدتاً همراه با ایریدوتومی لیزری برای بازتر کردن زاویه استفاده می‌شود. در بیماران مبتلا به گلوکوم زاویه باز هم از لیزر آرگون می‌توان برای ترابکولوپلاستی لیزری آرگونی (ALT) استفاده کرد، اما این فرایند تکرارپذیر نیست و به‌طور عمده با SLT جایگزین شده است.
لیزرهای دارای اثرات مشابه لیزر آرگون مانند لیزر کریپتون، لیزر دیود و انواع دیگر لیزرهای رنگی هم در شرایط خاص کاربرد دارند.
آمادگی برای جراحی‌های لیزری چشم:
اصلاح عیوب انکساری توسط لیزر (LASIK، FemtoLASIK، PRK و ....):
پیش از جراحی لیزری دوش بگیرید و صورت و چشم‌های خود را به‌خوبی تمیز کنید. پیش از جراحی بانوان نباید آرایش کنند و در زمان مراجعه برای جراحی از استفاده از عطر و کرم‌های دور چشم هم باید خودداری کرد. در پاره‌ای از موارد ممکن است پیش از جراحی داروهای خاصی هم برای شما تجویز شوند که طبق دستورالعمل داده‌شده باید رعایت گردد. این نوع جراحی به‌طورمعمول حدود ۱۰ دقیق زمان می‌برد.
پس از جراحی، بسته به نوع جراحی انجام‌شده ممکن است مقداری درد را تجربه کنید که عموماً نشانه بدی محسوب نمی‌شود و کاملاً طبیعی است. معمولاً چشم‌ها پس از جراحی باز هستند و بلافاصله پس از جراحی دید خواهید داشت، اگرچه شفاف شدن دید ممکن است مقداری زمان ببرد. در برخی از روش‌های جراحی برای شما لنز تماسی نرم پانسمان بر روی قرنیه چشم قرار داده می‌شود. داروهای تجویزشده برای شما پس از جراحی از همان ساعت‌های اول پس از جراحی باید مصرف شوند تا ترمیم به‌صورت مناسب صورت بگیرد.
پس از جراحی هم تا مدتی نباید آرایش کنید. همچنین تا زمان‌ترمیم زخم جراحی باید از ورود آب و آلودگی به چشم جلوگیری کنید. استفاده از عینک آفتابی و پرهیز از نور شدید، بخصوص در روزهای اول پس از جراحی بسیار مهم است. بسته به نوع جراحی ممکن است محدودیت‌هایی در فعالیت‌های روزمره یا ورزشی هم وجود داشته باشد. به‌عنوان‌مثال بیمارانی که لیزیک شده‌اند باید از شیرجه زدن بدون عینک شنا یا هرگونه فعالیتی که در آن امکان ضربه به چشم وجود دارد پرهیز کنند.
درمانهای لیزری گلوکوم (LPI، ALPI، SLT، ALT):
پیش از جراحی درصورتی‌که بیماری عمومی شدید ازجمله اختلال انعقادی دارید یا از داروهای خاص استفاده می‌کنید به جراح اطلاع دهید. برای آمادگی درمان لیزری برای شما چند نوبت قطره پیلوکارپین ریخته خواهد شد تا مردمک بسته شود. آماده شدن چشم برای لیزر ممکن است بین نیم تا یک ساعت طول بکشد و ممکن است در این مدت مقداری سردرد یا درد پیشانی را به خاطر قطره ریخته شده تجربه کنید که قابل‌تحمل بوده و چندان شدید نیست.
فرایند لیزر معمولاً کمتر از ۵ دقیقه طول می‌کشد. پس از لیزر ممکن است مقداری دید شما تار باشد که معمولاً ظرف چند ساعت بهتر می‌شود. محدودیت خاصی برای فعالیت‌های روزمره و ورزشی بعد از این نوع لیزر وجود ندارد و شست و شوی صورت یا استحمام هم بدون مشکل است. ازآنجاکه بعد از این نوع لیزر احتمال افزایش گذرای فشار داخل چشمی وجود دارد، گاهی لازم است که بعد از لیزر فشار داخل چشمی مجدد کنترل شود. درهرصورت، داروهای تجویزشده پس‌ازاین نوع درمان لیزری باید به‌دقت مصرف شوند تا نتیجه مطلوب حاصل شود.
درمانهای لیزری شبکیه (PRP، MPC):
پیش‌ازاین نوع لیزر هم برای شما قطره ریخته می‌شود تا مردمک باز شود. لیزرهای شبکیه معمولاً در چند جلسه انجام می‌شوند و هر جلسه بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول خواهد کشید. در طی این لیزر مقداری درد را تجربه خواهید کرد و در صورت لزوم می‌توانید از مسکن استفاده کنید. پس‌ازاین نوع لیزرها هم محدودیت خاصی ازنظر فعالیت‌های روزمره یا استحمام وجود ندارد، اما مصرف صحیح داروها و پیگیری جلسات لیزر تا زمان کامل شدن اثر درمانی کاملاً ضرورت دارد.
